نکته: اگر متن وبلاگ در مانیتور شما ریز است با نگه داشتن كليدCtrl به وسيله حلقه غلطان وسط موس اندازه قلم را تنظيم كنيد.
—————————————-
در شام ولادت حضرت زهرا – سلام الله علیها – در جایی صحبت کردم. به درخواست برخی دوستان – که لطف بی اندازه دارند و با عرض شرمندگی- کلیات و مختصر عرایضم را ارائه می کنم.
يكي از نعمت هاي بزرگي كه به شيعه عنايت شده است، برپا كردن مراسم ويژه به مناسبت برخورد با ميلاد معصومين عليهم السلام است. بايد از اين مراسم كه سرشار از معنويات است، استفاده ي لازم ببريم. در اين ايام مصادف هستيم با ميلاد حضرت زهرا سلام الله عليها. درباره ي تاريخ ميلاد آن بزرگوار اقوال مختلفي ذكر شده است. در تواريخ براي سال ولادت آن بزرگوار، پنجم بعثت و دوم بعثت نقل شده است. البته در نقلي هم چهل و يك سالگي حضرت رسول (يعني سال اول بعثت) است. اهل سنت (عمري ها) ولادت آن جناب را پنج سال قبل از بعثت مي دانند – همان گونه كه در مصباح المتهجد و بحار از قول آنها نقل شده است – .
هنگامي كه به بررسي سيره ي آن بزرگوار مي پردازيم، مي بينيم كه مي توانيم از ديدگاه ها ي مختلف زندگي آن بزرگوار را بررسي كنيم. اما نكته اي كه در اين شب عزيز به توضيح آن مي پردازم، يكي از سيره هاي عملي آن بزرگوار است كه به دليل آشكاري فراوان، گويا مخفي مانده است. اين سيره كه يكي از مباني عملي مكتب استبصار نيز به شمار مي رود، مسئله “منهج تعليمي حضرت زهرا” سلام الله عليها است. در اسلام و تشيع به مسئله ي تعليم و تعلم تصريح و تأكيد شده است. مكتب استبصار اين مسئله را “تمام ترقي و استكمال” معرفي مي كند. حال منهج تعليمي حضرت زهرا چگونه بوده است؟
براي بررسي تعليم در زندگي حضرت زهرا سلام الله عليها، مي توانيم دو ديدگاه ارائه دهيم. يك ديدگاه فراگير و كلي و به اصطلاح ديد كلان، و يك ديدگاه جزئي و به اصطلاح ديد خُرد.
در ديد كلان، تمام زندگي آن حضرت تعليم بود. از هنگامي كه نطفه اش در اين عالم منعقد شد تا وقتي كه شهيده گشت، تمام لحظه لحظه ي زندگي آن بزرگوار تعليم بود. در اين ديد كلان، مي گوييم: به سه شكل و به سه طريق، آن به آن زندگي آن حضرت تعليم بود. آن حضرت يا با “گفتار” تعليم مي داد؛ چرا كه قول او، مرضيّ خدا است. هرچه گويد گويا خدا گفته است و نه گويا، واقعا فرمايش خدا است. درباره ي رسول خدا است كه: “ما ينطق عن الهوي”. از روي هوا و هوس سخن نمي گفت. اين عبارت نه به عنوان وحي و قرآن، درباره ي حضرت زهرا هم صحيح است: “ما تنطق عن الهوي”. آنچه مي گفت از روي هوا و هوس هاي خلقي و به متقضاي نفس اماره نبود.
نوع ديگر تعليم آن بزرگوار، “كردار” بود. با عمل تعليم مي داد. همان گونه كه خدا مي فرمايد: “و هم بأمره يعملون”. ايشان – يعني معصومين – به فرمان كردگار عمل مي كنند. پس عمل او نيز مرضيّ خدا بود و در اين ديد كلان،براي تعليم بشريت بود.
ما در زيارت حضرت مهدي – سلام الله عليه – مي خوانيم و خدمت ايشان عرض مي كنيم: “السلام عليك حين تقوم، السلام عليك حين تقعد، السلام عليك حين تقرأ و تبين، السلام عليك حين تصلي و تقنت…” به حالت حالت آن حضرت سلام عرض مي كنيم: “السلام عليك في آناء ليلك و اطراف نهارك”. چرا؟ چرا به طور كلي نگوييم: “السلام عليك حين تصلي”. سلام بر تو هنگامي كه نماز مي خواني. در نماز قنوت، ركوع و سجود هست. چرا به خصوص به حالت حالت سلام مي كنيم؟ به آن دليل كه اولا
: بگوييم ما معتقديم امام عليه السلام حيّ است. شخص زنده اين حالت ها را دارد. با اين سلام ها عرض كنيم ما معتقديم كه امام ما زنده است. آنها كه فرمايش شيخ مرحوم را نفهميدند و گفتند شيخيه مي گويند امام زمان از دنيا رفته است. شيخ مرحوم فرمود: “فلما فر من هذه المسماة بالدنيا انتقل الي الاولي” نفهميدند چه گفت؟ به ديگر فرمايش هاي ايشان هم رجوع نكردند به يك “متشابه” چنگ زدند. خير اين گونه نيست. شيخيه معتقد است كه امام زمان “حي” است. دليلش هم همين زيارت ها كه مي خواند. پس يك دليل آن كه بگوييم معتقديم امام حي است. دليل ديگر آن كه بگوييم معتقديم تمام افعال امام عليه السلام مرضيّ خدا است. درباره ي حضرت زهرا سلام الله عليها در “كردار” نيز همين گونه است. يعني ما معتقديم كه تمام فعل هاي او مرضيّ خدا است و در اين ديد كلان، براي تعليم بشريت است. اگر زهرا سلام الله عليها را امام و پيشوا و الگو مي دانيم، پس تمام حركات و سكنات و كارهاي او را تعليم مي دانيم – در اين ديد كلان و فراگير -.
باري، نوع ديگر تعليم آن بزرگوار “تقرير” بود. اگر در محضر آن جناب سخني گفته مي شد و يا حركت و عملي انجامي مي شد و سكوت مي فرمود، يعني اين حركت و سخن صحيح است. اين سكوت حضرت “تقرير” است. اين تقرير هم يك نوع تعليم است البته در اين ديد كلان كه لحظه لحظه ي زندگي آن حضرت را تعليم مي دانيم. پس در اين ديد، تمام زندگي آن حضرت تعليم بود به سه شكل: قول، فعل و تقرير.
اما در كنار اين ديد كلان، ديد خردي هم هست. در اين ديد خُرد و جزئي، مواردي بحث مي شود كه به خصوص تعليم دادند. موارد و مواضع به خصوصي ذكر ميشود كه مسئله ي تعليم و تعلم پيش مي آمد. آن بزرگوار “آموزش و پرورش” داشتند به خصوص. آموزشِ امور ظاهري، احكام شريعت و پرورش در امور باطني، عقايد و اخلاقيات.
در اين ديد خرد از چه زمان تعليم آن حضرت شروع شد؟ از وقتي كودك بودند؟ از وقتي نوجوان بودند؟ خير، از آن هنگام شروع شد كه در “بطن ام” بود. از شكم مادر تعليم او شروع شد. در شكم مادر به مادر تعليم مي داد؛ مسائل را آموزش مي داد. بزرگان ما بيان فرموده اند كه نطفه ي معصومين عليهم السلام اين گونه است كه قبل از تولد شعور به آنها تعلق مي گيرد. در شكم مادر با مادر سخن مي گفت و آموزش احكام مي داد.
پس در اين ديد خرد، آموزش و پرورشش از شكم مادر شروع شد. وقتي هم به دنيا آمد به طريق اولي به مادر تعليم مي داد. در تاريخ زندگي آن جناب مواردي بسياري ذكر شده است كه به خصوص تعليم دادند. از جمله در تاريخ مذكور است كه روزي بانويي به محضر حضرت زهرا(س) آمد و عرض كرد: “مادرِ ناتواني دارم كه درباره نماز به احكام و مسائلي ناآگاه است، مرا نزد شما فرستاده، تا آن احكام را از شما بپرسم.” فاطمه زهرا(س) فرمود: بپرس.
او ده سؤال، پشت سرهم پرسيد و پاسخ آنها را دريافت كرد، آنگاه از بسياري سؤال خود شرمنده شد و عرض كرد: “اي دختر رسول خدا، بيش از اين شما را زحمت نميدهم.” فاطمه(س) فرمود: آنچه نميداني بپرس، آيا شخصي را ميشناسي كه در برابر صدهزار دينار (مثقال طلا) اجير شود كه فقط يك روز بار سنگيني را بالاي بام ببرد، و اظهار خستگي كند؟ او عرض كرد: نه. فاطمه(س) فرمود: “من نيز در پيشگاه خدا اجير شدهام كه در برابر هر مسألهاي كه ميپرسي، و به تو پاسخ ميدهم، پاداش بسيار بگيرم كه اگر بين زمين تا عرش را پر از گوهر ناب كنند و به من بدهند باز ارزش آن پاداش، بيشتر است، بنابراين من سزاوارتر از آن هستم كه اظهار خستگي نكنم، من از پدرم رسول خدا(ص) شنيدم كه فرمود: علماي شيعه ما در قيامت به مقدار علمشان و به اندازه تلاششان در راهنمايي مردم، پاداش ميبرند.
آنچه عرض شد، مختصري بود از منهج و سيره ي تعليمي حضرت زهرا سلام الله عليها. ما بايد خود را در مقابل پرتو آن حضرت قرار دهيم و به قدر “وسع” در ما اين صفت بارزتر شود. تعليم و تعلم مسئله ي كوچكي نيست كه به راحتي بتوان از كنار آن گذشت. هر شخص بايد به قدر وُسع خود به اين مهم بپردازد. بايد اين امر انجام شود چرا كه دستوري است شرعي. اميدواريم به بركت اين شب هاي عزيز و با توجه به سيره ي عملي تعليم و تعلم در زندگي حضرت زهرا سلام الله عليها، اين صفت در زندگي ما پر رنگ تر شود ان شاء‌الله تعالي. و السلام عليكم و رحمة الله و بركاته
20 جمادي الثاني 1431 (13 خرداد ماه 1389)