جواب سؤالات درويش صوفي
از مصنفات:
عالم ربانی و حکیم صمدانی
مرحوم آقای حاج محمد باقر شریف طباطبایی
اعلی‌الله مقامه
«* رسائل جلد 7 صفحه 153 *»
بسم الله الرحمن الرحيم
سؤال: اثبات نبوت خاصّه به دليل عقل ممكن است يا ممتنع؟ درصورت امكان بيان بفرمائيد و در صورت ممتنع تكليف مكلّف چيست؟
بسم الله تعالي
جواب: بعد از اثبات صانع و صفات او اثبات نبوت خاصّه به دليل عقل ممكن است اگرچه بعضي گفتهاند كه ممكن نيست. و اگر خواستيد بدانيد كه ممكن است و به محض ادّعا عرض نكردم، به كتاب درّه يا به جواب ميرزا اسحق خان رجوع بفرماييد تا حقيقت امر معلوم شود. دليل و برهان اين مطلب را با اختصار نميتوان يافت.
سؤال: شيء واحد در آن واحد در امكنه متعدد به دليل عقل از جميع جهات و به جميع جهات و در جميع جهات ممكن است يا ممتنع؟
جواب: هر شيئي كه در ملك خدا موجود شد در رتبهاي از مراتب موجود شده بنابراين شيء واحد در آن واحد در امكنه عديده مرتبه خود آن شيء ممتنع است. مثل آنكه سنگ جسماني در مرتبه جسم در حال واحد ممتنع است كه هم در مغرب باشد و هم در مشرق، اما شيء واحد اگر از عالم بالا باشد ممكن است كه در حال واحد خود در امكنه متعدده عالم پايين ظاهر شود مثل ظهور حضرت امير7 بر سر هر ميّتي. يا حار همدان من يمُت يَرَني، و مثل ظهور ملكالموت از براي قبض ارواح.
سؤال: موجودات جاهلند يا عالم؟ در صورتي كه جاهل باشند تكليف چه چيز است و در صورتي هم عالم باشند تكليف چه چيز است؟
جواب: جاهل محض تكليفي ندارد و خداوند ابتدا فرمود به تعليم خلق خود به واسطه ارسال رسل و انزال كتب و هركس به اندازه معيّني عالم شد و تكليف، عمل كردن است به علم.
سؤال: جمع نقيضتين در مقام نقاضت ممتنع است و اتّحاد ضدّين و سفسطه ممكن
«* رسائل جلد 7 صفحه 154 *»
است يا ممتنع؟
جواب: جمع نقيضتين در مقام نقاضت ممتنع است و همچنين اتّحاد ضدّين در مقام تضاد و سفسطه ممكن است ولي حاصل آن نرسيدن به حقيقت امر.
سؤال: دجاجه از بيضه پيدا شده يا بيضه از دجاجه؟
جواب: دجاجه از بيضه است و بيضه از دجاجه تا امر منتهي ميشود به بيضه اولي كه آن از دجاجه نيست و از آب و خاك به عمل آمده، مثل بنينوع انسان كه هر شخصي از مني به عمل آمده و مني از شخص تا امر منتهي ميشود به آدم ابوالبشر كه او از سلاله طين به عمل آمده و آن سلاله از شخصي نيست، از آب و گِل است.
سؤال: بر هر مكلف متديّني واجب و لازم است كه حقّيت و حقيقت دين خود را به سند معقول بفهمد يا حرام است؟
جواب: بر هر مكلف متديّني واجب و لازم است كه حقّيت دين خود را به دليل عقلي كه احتمال خلاف در آن ندهد بفهمد اما حرام بودن را تا به حال از عاقلي نشنيده بودم.
سؤال: درصورتي كه واجب باشد تقليد معلّمان آن عصر حلال است يا حرام است يا مكروه؟
جواب: بلكه واجب است نه حرام و نه مكروه.
سؤال: در صورتي كه تقليد معلّمان آن عصر حرام باشد،
جواب: در مسائلي كه نميداند واجب است سؤال كردن.
سؤال: منع مجاهد حلال است يا حرام؟
جواب: منع مجاهد حرام است در صورتي كه به دليل عقل از روي بصيرت متدين شد در هر مسأله كه نميداند بايد از عالم متديني سؤال كند و اگر سؤال نكند مؤاخذه خواهند كرد يقيناً.
سؤال: علم خدا به اشياء حضوري است يا حصولي؟
جواب: علم خدا به اشياء حضوري است.
«* رسائل جلد 7 صفحه 155 *»
سؤال: كلام مبهم از براي مستمع بافايده است يا بيفايده؟
جواب: كلام مبهم اگر به هيچوجه فهميده نشود بيفايده است اما اگر چيزي از آن فهميده شد تا اينكه بعد مبيّن شود بيفايده نيست.
سؤال: عدم، قبول وجود ميكند يا خير؟
جواب: عدم صرف قبول وجود نميكند وليكن امكان، قبول كون ميكند.
سؤال: وجود، قبول عدم ميكند يا خير؟
جواب: وجود صرف قبول عدم نميكند وليكن شيء از كون به امكان ميرود.
سؤال: انفكاك خالق از مخلوق ممكن است يا ممتنع؟
جواب: نفس انفكاك از خلق است و خلق ممكن است و ذات خالق را با خلق هيچ لزومي و انفكاكي نيست.
سؤال: از ناقص درست فهميده ميشود يا خير؟
جواب: ناقص در رتبه خود درست و نادرستي دارد، اگر به طوري كه خدا راهنمايي كرده و ناقص در آن راه مهتدي شد درست فهميده و اگر تخلف كرد نادرست خواهد فهميد، و الذين جاهدوا فينا لنهدينّهم سبلنا.