مکتب استبصار/قسمت چهارم

شناخت کاملین شیعه (۲)

در قسمت گذشته، عبارتى از آقاى مرحوم – اعلى اللّه مقامه – درباره شناخت كاملين ذكر شد. در اين قسمت اين بحث را ادامه خواهيم داد. براى شناخت كاملين دين، بايد با فضائل ايشان آشنا شد. فضائل نورانى و مقامات عاليه‏ى ايشان، چهار مقام يا چهار فضيلت است كه براى شناختن آن فضائل بايد به كتاب‏هاى اعتقادى مشايخ (اع) رجوع شود. در اين قسمت، فشرده‏اى از مقامات ايشان بيان مى‏شود:
   

1- مقام بيان:
 فضيلت اول، مقام بيان ايشان است، مى‏دانيم كه كاملان دين اگرچه در رتبه و عرصه‏ى ساير انسان‏ها هستند ولى نظر به اين‏كه در آنها نمونه‏اى از فؤادِ مراتب بالاتر جلوه‏گر شده است، و نيز مى‏دانيم كه فؤاد به طور كلّى همان نور خداوند متعال و ظهور او مى‏باشد كه خود را به‏وسيله‏ى آن به بندگان شناسانيده است، روى همين جهت كاملان براى مؤمنان آيه‏هاى توحيد و بى‏اسمى و بى‏رسمى خداوند و آشكاركننده حقايق الهيّه در اين عرصه و رتبه مى‏باشند، و مشاعر باطنى مؤمنان هم در شناخت خداوند از اين نمونه‏ى فؤاد نمى‏توانند بگذرند و از درك فؤادِ مرتبه‏هاى بالاتر از ايشان عاجز و ناتوانند. زبان حال ايشان در اين مقام اين است:
 ز بس بستم خيال تو، تو گشتم پاى تا سر من
تو آمد خرده خرده، رفت من آهسته آهسته
    2- مقام معانى:
 فضيلت دوم، مقام معانى است. با توجه به اين مقام، كاملان در رتبه‏ى انسان‏ها، صفات و ظهورات خداوند مى‏باشند كه شناختن ايشان را به اين مقام، شناختن خود قرار داده؛ زيرا به اين وسيله، انسان‏ها اوصاف خدا را مى‏توانند درك نمايند و به معانى اسماء لفظى كه خدا را به آنها مى‏خوانند معرفت پيدا كنند، و نظر به اين كه اين مقام، نمونه‏ى مقام معانى مراتب بالاتر است، آن را »مَعانى سُفلى« در مقابل »معانى عُليا« مى‏نامند.
    3- مقام ابواب:
 فضيلت سوم ايشان مقام ابوابيت است. خداوند در رتبه‏ى انسان‏ها به‏واسطه‏ى صاحبان اين مقام، همه‏ى فيض‏ها و مددها را به سايرين مى‏رساند، جميع فيض‏ها ابتداءً به ايشان مى‏رسد؛ زيرا آنان به آن فيض‏ها سزاوارترند و به خداوند از ديگران نزديك‏ترند و بعد از ايشان به انسان‏هاى ديگر مى‏رسد. اين مقام به طور كلّى آن، مخصوص محمّدوآل‏محمّدعليهم‏السلام مى‏باشد و بعد از ايشان صاحبان اين مقام، پيامبران هستند و بعد از پيامبران صاحبان اين مقام بزرگان مى‏باشند كه ايشان را »ابواب جزئيه« مى‏گويند. پس كاملان ابواب فيض خداوند هستند براى ناقصان، در اين رتبه كسى غير ايشان باب فيض خداوند نمى‏باشد و مقام ابوابيت در ايشان منحصر است. ولى نظر به اين كه ايشان متعدد هستند، فيض‏ها در ايشان متفرق مى‏باشد همان‏طورى كه به سبب متعدد بودن پيامبران، فيض‏ها در آنها متفرق است و هر پيامبرى صاحب فيضى و باب مددى از امداد بود و برخى از ايشان به برخى ديگر نياز داشت، و باب همه‏ى فيض‏ها به تنهايى فقط امام و حجّتِ وقت است و او باب عنايات و مددهاى خداوند براى همه‏ى خلق است: بيُمنه رُزق الوَرى و بوجوده ثبتت الارض و السماء.
    4- مقام امامت:
 فضيلت چهارم، مقام امامت است. كاملان شيعه در مقام ظاهر، براى اهل ظاهر پيشوا مى‏باشند و مردم وظيفه دارند به آن بزرگواران اقتدا نمايند و از آنان پيروى كنند، دين خود را از ايشان بياموزند، و از رفتار و كردارشان متابعت نمايند، زيرا ايشان مشايعت كننده از امام خود – حجّت خدا – مى‏باشند به طورى كه سر مويى و لحظه‏اى از پيروى آن حضرت تخلف نمى‏ورزند و از همين جهت هم آنان را »شيعه« مى‏گويند، يعنى مشايع و تابع امام و يا شعاع امام، و بديهى است كه شعاع هر منيرى نظر به اين‏كه پرتو آن است از هر جهت مانند آن مى‏باشد، مانند پرتو آفتاب كه در همه‏ى صفات و خصوصيات مانند آفتاب است. براى شناخت صفات كاملان شيعه در مقام امامت، حديث شريف همام را در نهج‏البلاغه بايد مطالعه نمود، روايات زيادى در معرفى كاملان شيعه در كتاب‏هاى معتبر روايى نقل شده است، كاملان شيعه اضافه بر صفات كمال ظاهرى و باطنى، صاحبان علم شريعت و طريقت و حقيقت مى‏باشند و اين سه قسم علم را از قرآن و احاديث به دست مى‏آورند و در بزرگ و كوچك اين علوم از قرآن و احاديث تجاوز نمى‏نمايند. و از اين جهت ايشان در علم و عمل خود به واسطه‏ى پيروى كامل از خدا و اولياى او، معصوم به »عصمت تَبَعى« مى‏باشند و از طرف خدا و اولياى دين، به عنوان »حجّت« معرفى شده‏اند. امام عصر (عج) درباره راويان احاديث فرمودند: فانهم حجّتى عليكم و انا حجّة اللّه، و بديهى است كه كاملان شيعه به »حجّتِ حجّت بودن« سزاوارتر هستند.